Η άνοια είναι ένα κλινικό σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από μείωση της νοητικής ικανότητας και των γνωστικών λειτουργιών χωρίς μεταβολή του επιπέδου της συνείδησης του ατόμου. Προσβάλλει άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και κυρίως τους ηλικιωμένους.
Προϊούσης της ηλικίας, το ποσοστό των πασχόντων από άνοια αυξάνει δραματικά. Η πορεία της είναι εξελικτική και μη αναστρέψιμη.
Σχεδόν χωρίς εξαίρεση, προκαλείται από κάποια νόσο που προσβάλλει τον εγκέφαλο. Οι νόσοι αυτές προκαλούν βλάβες σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες υπηρετούν τη νόηση, προκαλώντας έτσι νοητικές διαταραχές που αποτελούν το κεντρικό χαρακτηριστικό της κλινικής συνδρομής της άνοιας του συγκεκριμένου ατόμου.
Αυτές οι νοητικές διαταραχές μπορεί να περιλαμβάνουν την απώλεια μνήμης, τη διαταραχή της γλώσσας, την αγνωσία, την απραξία κ.λπ.
Tαξινόμηση
Τα 100 πρόσωπα της ασθένειας
Οι νόσοι που θεωρούνται υπεύθυνες για την πρόκληση άνοιας ταξινομούνται σε αυτές που προκαλούν:
● Ανοια φλοιώδους μορφής
● Ανοια υποφλοιώδους μορφής
● Ανοια μικτής μορφής
Μερικές από τις περίπου εκατό νόσους που μπορούν να προκαλέσουν κάποια από τις τρεις προαναφερθείσες μορφές άνοιας είναι:
● Η ΝΑ, στην οποία οφείλεται το 50%-60% των περιπτώσεων της άνοιας.
● Οι παθήσεις των αγγείων του εγκεφάλου (αγγειακή άνοια) ενοχοποιούνται για το 15%-20% των περιπτώσεων.
● Μικτά αίτια (ΝΑ και παθήσεις αγγείων του εγκεφάλου) ευθύνονται για 10%-20% των παθήσεων άνοιας.
● Αλλες παθήσεις όπως: ν. Parkinson, ν. Pick, μετωπιαία–κροταφική εκφύλιση, ν. Huntigton, προοδευτική υπερπυρηνική παράλυση, νωτιαιαπαρεγκεφαλιδικές εκφυλίσεις, πλάγια αμυατροφική σκλήρυνση, σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις όπως η ν. πολλαπλών εμφράκτων και η ν. Binswanger, λοιμώδεις νόσοι, όπως το HIV, η σύφιλη, η νόσος Creutzfeld-Jakob, τραύματα του εγκεφάλου, ελλείψεις βιταμινών, ενδοκρινικές παθήσεις, όγκοι εγκεφάλου, έκθεση σε τοξικές ουσίες και εγκεφαλικές αγγειίτιδες. Εχουν επίσης ενοχοποιηθεί διαταραχές του μεταβολισμού και ρύθμισης της πρόδρομης πρωτεΐνης του αμυλοειδούς, διαταραχές του μεταβολισμού του ψευδαργύρου και του αργιλίου και διάφορα άλλα αίτια.
Η συνοπτική αναφορά στη μείζονα νόσο που είναι υπεύθυνη για περισσότερους από τους μισούς ασθενείς (50%-60%), οι οποίοι πάσχουν κλινικά από ανοϊκή συνδρομή, ενδείκνυται ως πρότυπο για την κατανόηση των ανοιών γενικότερα, για τη σωστή προσέγγιση του ασθενούς και την αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπισή του.
Στη γλώσσα των αριθμών
Στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες οι πάσχοντες από άνοια είναι πολλοί και πολλαπλασιάζονται διαρκώς. Η τρίτη ηλικία αποτελεί παράγοντα υψηλού ρίσκου.
Ο υψηλός επιπολασμός και η νοσηρότητα της συνδρομής αυτής την έχουν αναγάγει σε επείγον ζήτημα δημόσιας υγείας, με σοβαρότατες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, διότι όσο βελτιώνεται το οικονομικό επίπεδο και εξελίσσονται η βιοϊατρική τεχνολογία και οι σύγχρονες θεραπευτικές μέθοδοι που έχουν αποτέλεσμα την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, τόσο το πρόβλημα θα μεγεθύνεται.
Στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης υπολογίζεται ότι ζουν 6,1 εκατ. άνθρωποι που πάσχουν από άνοια. Η επίπτωση της άνοιας προϊόντος του χρόνου αυξάνεται σταδιακά.
Στις ηλικίες 60-64 ετών είναι 0,8%, ενώ στην ηλικιακή ομάδα 65-69 ετών η επίπτωση είναι 1,6% και διπλασιάζεται ανά 5-6 χρόνια. Φτάνει στο 20% στις ηλικίες των 80 ετών και στο 30% για τους άνω των 90 ετών.
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε πιο ηλικιωμένους, περίπου 95 ετών, διαπιστώθηκε μειωμένο ρίσκο για άνοια, ενώ για τους νεότερης ηλικίας πάσχοντες από ΝΑ η επίπτωση της νόσου διπλασιάζεται ανά 4,2 χρόνια περίπου.
Στη μελέτη Global Burden of Disease (2000) αναφέρεται ότι η επίπτωση μεταξύ των ανδρών και των γυναικών ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών είναι 5% για τους άνδρες και 6% για τις γυναίκες.
Οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό επίπτωσης από τους άνδρες, διότι ζουν περισσότερο. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν διαφορά επίπτωσης λόγω φύλου.
Μέχρι το 2050 αναμένεται ότι ο αριθμός των ανθρώπων που πάσχουν από άνοια θα διπλασιαστεί ή ίσως και να τριπλασιαστεί.
Τα σημάδια που πρέπει να μας αφυπνίσουν
Οπως έχει ήδη αναφερθεί, η ανοϊκή συνδρομή μπορεί να έχει βραδεία εξέλιξη, με τον ασθενή να έχει 2 ή και 3 χρόνια ήπια συμπτωματολογία πριν διαγνωστεί, ή μπορεί να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα αιφνιδίως, π.χ. έπειτα από μία νάρκωση, όπου ο ασθενής αργεί να επανέλθει και πιθανόν να έχει συμπτώματα ψυχικά όπως ντελίριο, επιθετικότητα, διαταραχές προσανατολισμού στον χώρο και τον χρόνο ή αμνησία.
Η οικογένεια του ασθενούς μπορεί επίσης να παρατηρήσει ότι στη διάρκεια μίας λοίμωξης ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά και το ίδιο γρήγορα στη θεραπευτική αγωγή όπως ανταποκρινόταν πριν από δύο-τρία χρόνια.
Αναλόγως του τρόπου με τον οποίο γίνεται αντιληπτό το πρόβλημα, το πνευματικό επίπεδο του ασθενούς, την προσωπικότητά του και το οικογενειακό του περιβάλλον, θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα σχέδιο δράσης από τη θεραπευτική ομάδα για τη συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος, τις ανάγκες του ασθενούς και κατά πάσα πιθανότητα και τις ανάγκες της οικογένειας.
Στις περιπτώσεις αργής εισόδου της άνοιας στο πρώιμο στάδιο, τα συμπτώματα είναι σχετικά ήπια και μοιάζουν με τα σημάδια της «φυσικής γήρανσης», όπως: ο ασθενής προβαίνει σε επαναλαμβανόμενες δηλώσεις, λανθασμένες τοποθετήσεις, έχει δυσχέρεια εύρεσης του ονόματος οικείων αντικειμένων, χάνεται σε γνωστές διαδρομές, έχει μικρές αλλαγές της προσωπικότητας, απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα για τα οποία ενδιαφερόταν άλλοτε, δυσχέρεια στην εκτέλεση στόχων που προϋποθέτουν κάποια σκέψη.
Σε πιο προχωρημένο στάδιο τα συμπτώματα είναι περισσότερο εμφανή: ο ασθενής ξεχνά τις λεπτομέρειες από επίκαιρα γεγονότα, ξεχνά γεγονότα από τη ζωή του, έχει δυσκολία να διαλέξει τα κατάλληλα ρούχα, παρουσιάζει ψευδαισθήσεις, γκρίνια και επιθετική συμπεριφορά, έχει διαταραχές της σκέψης, κατάθλιψη και ευερεθιστότητα, παρουσιάζει δυσκολία στην εκτέλεση βασικών εργασιών της καθημερινότητας, όπως να μαγειρέψει ή να οδηγήσει.
Στο τελικό στάδιο της άνοιας έχει συνεχή ανάγκη από τη φροντίδα «φροντιστή». Οι ασθενείς στο στάδιο αυτό δεν δύνανται πλέον να κατανοήσουν τον λόγο, να γνωρίσουν τα μέλη της οικογένειάς τους και να πραγματοποιήσουν βασικές ατομικές δραστηριότητες, όπως να φάνε, να ντυθούν και να κάνουν μπάνιο.
*ψυχίατρος, τέως συντονιστής διευθυντής Ψυχιατρικού Τομέα του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»
http://www.efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου